Co gallo dunha recente visita á Insua dos Poetas [Esgueva, Madarnás, O Carballiño], coa Asociación do IV Ciclo da USC, rememoramos outra volta ao Noso candidato ao Premio Nobel de Literatura. Neste singular proxecto creativo do actual presidente do PEN Club Galicia, o escritor Luís González Tosar, que vai fornecéndose máis e máis dende o 2009, detivémonos no conxunto escultórico dedicado ao Grupo Brais Pinto, do que Xosé Luís Méndez Ferrín formaba parte capital na súa estadía en Madrid a finais dos anos 50 do século pasado [na “chuleta” que nos pasou o doutor Celso Sánchez, consta que se inaugurou en xullo de 2022 e que o seu autor é o creador ourensán Ramón Conde]. O aqueloutrado grupo escultórico á memoria dun colectivo cuxo nome está inspirado nun afiador, está asentado estratexicamente na parte alta das 7 hectáreas que conforman a Insua. Alí rememoramos telegraficamente que os seus membros procuraban manter o facho dos galeguistas, mesmo coa creación dun selo editorial homónimo. Arredor do histórico Ben-Cho-Shey estaban [ademais de Méndez Ferrín] Bernardino Graña, Reimundo Patiño, Fernández Ferreiro, Alexandre Cribeiro, Bautista Álvarez, Ramón Lorenzo, Herminio Barreiro e César Arias. Nalgún documento gráfico mesmo aparecen retratados co Patriarca das Letras Galegas, don Ramón Otero Pedrayo, co que tamén tiñan vencellos.

No “Cuaderno de Cultura” do xornal La Voz de Galicia, que dirixía naquela altura o periodista Luís Álvarez Pousa, inserimos unha colaboración sobre o universo de Ferrín que titulamos “No dédalo máxico de Percival” [9/VII/1987].

Eis o texto [revisado 35 anos despois]: “A través das verbas, textos, críticas e apreciacións, teimamos aproximarnos ao libro que devagariño escribe Xosé Luís Méndez Ferrín dende unha tarde fría de 1955, na que se lle revelou, no labirinto máxico da Ferradura compostelá, a vía que conduce a certa literatura nostálxica, apuntada cara un futuro Noso de pólvora e cristais liberados.

Percival séntese dono de algo en tempos da nada, miserentos. Fura nas murallas dos asmáticos seráns de néboa e do asoballamento e sae ao Xardín das Outas Árbores. Atópase no seu climax misterioso, no telúrico exotismo, nos abismos do terror, na súa primeira arremetida contra as sombras. Comeza a máis recente fábula da Grande Fraga, a historia do asoballado, traizoado e aldraxado País de Tagen Ata. Os seus homes camiñan movidos polas cegas forzas que lle impón o seu tráxico e fatal destino. O mesmo home do sur camiña inseguro, perdido polas crepusculares rúas do arrabalde do norte, sen saber quen é nin que busca.

Espiraliforme olla con fonda teimosía ao novo nacionalismo, politicamente máis radical, que Ulm Roan -activista profesionalizado- quere fundir, pois claudica e deserta cara a grea dos poderosos. Porén, será rebordado co balbordo da batalla e co vento da historia. Rofbaf Luden conduce a loita ideolóxica contra o traidor. Combate o sometemento á “benevolencia” de Terra Ancha e chegará, nun  futuro quizais non moi afastado, a illalo e situalo no lugar que lle corresponda.

Aparece, nesa metamorfose, o Estado Represor, a aterradora violencia que ten institucionalizada a Clas Pura ao imporlle aos inconformistas da Caste Recuada, a través dos Circuítos do Non, a Orde Interminábel que non deixa fenda ao azar nin á rebeldía. Hai, nese labirinto, obxectivos aparentes. Existe ascenso e morte. Está o Noso País e a súa posíbel liberación. Preséntase tamén o máis rexo, escuro e íntimo aventureiro.

Atravesa os vales do tempo. Conecta cos combativos galegos da diáspora e do interior nunha triloxía inacabada, na moderna fazaña bélica desenvolta nun sórdido lugar, na reiterada presenza de Vilanova dos Infantes, nese rabaño de lombos vencidos de tella curva, apegados, afundidos, ollados dende a torre do castelo.

Sinala o devalo dunha xesta. Por iso denuncia, berra, ama, lembra, combate, mitifica. Sente nostalxia copulando en homenaxe, nesa postura tatuada con pólvora e magnolias, que o fará heroe lírico no universo épico do plenilunio compostelán, no que está, xa para sempre derrotado. Nesa húmida cidade interioriza e incorpora a crúa realidade. Aparecen suicidios. Cousas incompletas. Viaxa no vórtice de pedra, no castrado túnel. Aviventa a tentación dunha crónica lírica do mundo que a besta burguesa nos deu. Ergue os pendóns da independencia e do socialismo. Outrosí o maxistral xaque mate ao Fioravanti derrotado.

Avergóñase do mundo que nos deron, pois na cadea, hai decote amenceres de néboa en cada ollada. Xurde a Terra de proseguir e non dar nada. Apela á Lingua, que lle enche a boca enteiramente e como un río interno o asolaga, aínda que non haxa ninguén para escoitalo. Neste lento veleno de feitos contemporáneos aparece desdobrado como Heriberto Bens. O poeta, alumno de Dereito no 68, arremete virulento contra o sucursalismo, contra o poder dominador, agardando pola esperanza dun novo día.  

Avanza devaragiño polo paseo dos grandes fieitos, abeirado de dalias, o senlleiro monarca de corazón cansado. Toda a dor do mundo trábaselle na gorxa coa fereza do lince. Chora con bagullas de fogo. Xenebra! Lanzarote! Liliana! Galaad!, berra Artur. Agarda o seu soño milenario até que os días de ledicia cheguen de novo ás terras do Occidente do Mundo, no que as pedras e os silencios atribulen os nosos corazóns escravos.

Con Tagen Ata ao lonxe, aparece invadida A Nosa Terra cinco veces, aínda que sexa unha illa e o mar a rodee por Maceda, Lobios, Cortegada e A Merca, fundidas a xeito de cómic, co intre histórico de Vilanova, naquel verán inesquecíbel de tándem e curmá. Regresa despois de visitar terras sen número. Culmina incursións inconclusas, nun espazo sen fronteiras, no que será guía da súa liberdade, nesa estrela que na Terra de Arnoia chamamos Libredón. Nesa onírica viaxe volve sempre ao fértil sangue do Arnoia, perto do Occidente Absoluto, camiño do solpor e do mar, onde agalloupa a tolemia escura e bretemosa, onde todo está por vir e non chega, dende unha tarde fría, vexetal e longuísima, na que se lle revelou a vía que conduce a certa literatura nostálxica, apuntada cara un futuro Noso de pólvora e cristais liberados”.

N.B.- Para unha mellor contextualización do megaproxecto da Insua dos Poetas, inserimos un vídeo moi aquelado de Luís González Tosar, que ademais das súas facetas como reputado escritor e incansábel dinamizador cultural, está a de ser un gran comunicador. Beizón!